Motywy słowiańskie coraz odważniej pojawiają się w popkulturze. Przekroczyły zarówno granice geograficzne dawnej Słowiańszczyzny, jak również literatury, w której głównie występowały. Poprzez różne formy, media itd. etc. pojawiają się postacie, motywy z legend i dawnych opowieści oraz symbole czy zwyczaje związane ze Słowianami. Popularność i moda na Słowian stale rosną, więc zapewne liczba przykładów na wykorzystywanie motywów słowiańskich w popkulturze będzie wzrastać.
Gdzie możemy natrafić na motywy słowiańskie? Poniżej przedstawię te popularniejsze na naszym rynku – inne kraje słowiańskie mają również własne, często imponujące rozmachem, produkcje wykorzystujące motywy związane ze Słowianami.
Literatura
Poza typowo naukowo-badawczymi książkami, poświęconymi Słowianom (seria „Wierzenia i zwyczaje” Wydawnictwa Replika czy pozycje „Mitologia Słowian” Aleksandra Gieysztora) oraz „Mitologia słowiańska” (próba odtworzenia mitów Słowian) Jakuba Bobrowskiego i Mateusza Wrony, coraz częściej motywy słowiańskie trafiają do literatury. Nie mówimy tu tylko o tyglu zaczerpniętym z różnych mitologii, występującym w „Wiedźminie” Andrzeja Sapkowskiego, ale również m.in. o komiksie opisującym przygody mieszkańców słowiańskiej wioski – „Kajko i Kokosz” Janusza Christy. Motywy słowiańskie (stwory i widziadła) stały się również kanwą wspaniale ilustrowanego „Bestiariusza słowiańskiego” autorstwa Witolda Vargasa oraz Pawła Zycha. Nie można również zapomnieć o klasyce, jaką jest „Stara baśń”, pióra Józefa Ignacego Kraszewskiego, która nawiązuje do staropolskich podań i legend. Bardzo słowiańskie są również pozycje napisane przez Igora Górewicza – „Borek i bogowie Słowian” oraz „Borek i legendarne początki Polski”, w których autor stara się przedstawić dawne dzieje młodszym odbiorcom. Na postaciach z legend, motywach i zwyczajach często swoje narracje budują: Elżbieta Cherezińska (w cyklu „Odrodzone królestwo” czy najnowszej pozycji „Sydonia. Słowo się rzekło”), Witold Jabłoński (serie „Słowo i miecz” i „Saga Słowiańska”), a nawet twórcy nie-słowiańscy, jak Neil Gaiman w pozycji „Amerykańscy bogowie”.
Filmy, seriale oraz muzyka
Coraz częściej motywy słowiańskie pokazują się również poprzez wykorzystanie innych mediów, jak filmy, seriale czy muzyka. Najczęściej wypływają one przy ekranizacjach pozycji literackich (jak film „Stara baśń”, czy seriale „Wiedźmin”, „Amerykańscy bogowie”, animacja „Kajko i Kokosz”). Postacie z legend czy motywy związane ze zwyczajami i wierzeniami występują czasem w tle, a czasem stanowią główną oś fabularną. Powstają jednak również dzieła bardziej niezależne od literatury – w latach 90. ubiegłego wieku jedną z takich udanych prób był film Jana Jakuba Kolskiego pt. „Jańcio Wodnik” w klimatach realizmu magicznego, opowiadający o wiejskim filozofie. Z nowszych produkcji na zauważenie zasługują filmy krótkometrażowe z cyklu „Legendy Polskie”, przygotowane przez Allegro, które interpretują dawne mity (np. „Twardovsky” = Pan Twardowski, „Jaga” = Baba Jaga, „Smok” = Smok wawelski) w zupełnie nowy, niebanalny sposób. Warto również wspomnieć, że legendarne historie trafiają również na deski teatru, a na podstawie „Wiedźmina” w Gdyni przygotowano i wystawiono musical.
Dawne dźwięki, historie, wierzenia i zwyczaje bywają również zaklęte w muzyce. Świadczy o tym rosnąca popularność zespołów, które wykorzystują słowiańskość. Czasem starają się odtworzyć dawne instrumenty, czasem wplatają dawne historie czy wierzenia, a czasem słowiański klimat oddają znakomitą muzyką. Szczególnie wyróżniają się tu takie zespoły jak “Percival”, “Nów”, “Żywiołak” czy “Arkona”.
Gry komputerowe oraz gry „bez prądu”
Motywy słowiańskie przeniknęły również do gier. Twórców szczególnie pasjonuje mitologia i bestiariusz słowiański, ale popularne również są dawne zwyczaje, np. ziołolecznictwo, więź z naturą, przesądy i bajdy. Słowiańskość, wzbogacona o klimatyczną muzykę pojawia się naturalnie w grach RPG z serii „Wiedźmin” studia CD Projekt RED oraz w tytule będącym strategią turową „Thea: The Awakening” studia MuHa Games. W grach „bez prądu” zaś możemy natrafić na wspaniałe grafiki, postacie z dawnych podań, słowiańskie symbole oraz stroje w grach „Slawia” (autorstwa Marcina Wełnickiego), „Stworze” (Wydawnictwo Underworld Kingdom) czy w narracyjnej grze fabularnej „Słowianie: Mitologiczna gra fabularna” (Wydawnictwo Hengal). Widać rosnącą fascynację i coraz śmielsze wykorzystywanie motywów słowiańskich przez twórców, o czym świadczy coraz lepsza jakość wydawanych gier (fabularnie, graficznie, jak i źródłowo) oraz rosnąca ciekawość wątków przez tych twórców kreowanych. O rosnącym popycie świadczyć może również to, że wszystkie wymienione tu tytuły gier „bez prądu” zostały wydane dzięki crowdfundingowi, a dokładniej platformie wspieram.to.
Stroje i biżuteria
Nie sposób nie wspomnieć również o słowiańskich motywach w strojach czy biżuterii. Nie są to już tylko koszulki czy bluzy z grafikami z ulubionych gier. Nie są to również stroje rekonstruktorów, zakupione w wiosce wikingów w Wolinie czy na straganie podczas rekonstrukcji Bitwy pod Grunwaldem. Coraz prężniej działają sklepy specjalizujące się w odzieży związanej ze Słowianami. Możemy na nich zobaczyć legendarne postaci, bogów oraz stwory z bestiariusza, a także słowiańskie symbole i motywy graficzne. Wśród sklepów z szerokim asortymentem tego typu odzieży są m.in. slava.pl czy slowianskibestiariusz.pl. Symbole Słowian pojawiają się również w biżuterii – zarówno drewnianej, jak i metalowej. Wśród sklepów oferujących te niebanalne ozdoby warto wymienić chociażby ozdoby–wikingow.pl i ewiking.pl.
Mnie osobiście bardzo cieszy rosnąca popularność słowiańszczyzny. Mam nadzieję, że liczba tytułów książek, gier, albumów muzycznych, jak również strojów, biżuterii czy innych inicjatyw związanych z wierzeniami czy zwyczajami Słowian będzie tylko rosła i przełoży się to nie tylko na wzrost ilościowy, ale i jakościowy motywów słowiańskich w popkulturze.
Artykuł powstał w ramach realizacji projektu „Chowaniec w krainie Słowian„, realizowanego przez Stowarzyszenie Kulturalno-Edukacyjne Chowaniec w ramach Małej dotacji przy wsparciu finansowym Miasta Szczecin.
