Gimnastyka słowiańska czy niesłowiańska?

W etnografii i w folklorze słowiańskim nie mamy dowodów na istnieje gimnastyki słowiańskiej, brak wzmianek o jakichkolwiek ćwiczeniach w ogóle.  Mit tradycji gimnastyki słowiańskiej przekazywanej po kądzieli nie ma racji bytu. Gimnastyka słowiańska narodziła się jako system Giennadija Adamowicza – opublikowany w podręczniku z 1999 “Stojąca woda” w Mińsku w Białorusi. W owym czasie pojawiały się na rynku zaadaptowane wersje Qigonga czy wietnamskiej jogi, jednak w tym wypadku pojawił się faktycznie nowy system ćwiczeń. Według autora źródłem gimnastyki była kobieta z białoruskiego Polesia, która pokazała mu większość z 27 ćwiczeń (nie wiemy o niej nic więcej). Adamowicz wyszkolił pierwsze instruktorki – między innymi moją nauczycielkę Oksanę Pawłowską. W latach ’10 gimnastyka słowiańska popularyzowała się w Białorusi, Ukrainie i Rosji, niestety po drodze przekaz został częściowo wypaczony. Zdarza się, że samozwańcze „instruktorki” – nie kończąc szkolenia – zakładają własne szkoły i wydają certyfikaty. Na własną rękę dodają do gimnastyki elementy innych systemów: jogi, tantry, tańca. Z tego powodu nie tylko doświadczenia uczestniczek takich zajęć mogą bardzo się różnić, ale również powstaje wiele mitów, o których wspomniałam wcześniej. Dyskusyjnym jest wprowadzanie elementów innych systemów – joga na przykład (oczywiście w porównaniu do gimnastyki słowiańskiej i w odniesieniu do kobiecego ciała) usztywnia miednicę i wypycha ją za bardzo do przodu (tzw. podwijanie ogona). Nie jest to pozycja optymalna dla kobiecej miednicy i może przyczynić się do niwelowania pozytywnego efektu oryginalnych ćwiczeń gimnastyki słowiańskiej. Podejrzewam, że to eklektyczne podejście do gimnastyki powodowane jest chęcią uatrakcyjnienia lub uskutecznienia ćwiczeń i nie wynika ze złej woli.  Po drugiej stronie od eklektyzmu mamy podejście tradycyjne, ćwiczenia dokładnie jak w przekazie Adamowicza. Oksana Pawłowska zdecydowała się na jeszcze inny krok. 10 lat temu nawiązała współpracę z fizjoterapeutami z Białorusi i Rosji, z ich wskazówkami dopracowała oryginalne ćwiczenia pod kątem mięśni dna miednicy. Wizualnie pozycje nie zmieniły się, ale dzięki świadomemu ruchowi zapewniony został efekt fizjoterapeutyczny. Korzystanie z wiedzy i doświadczenia fizjoterapeutek, lekarek i położnych pozwala nie tylko na ulepszenie ćwiczeń, ale również  na odczarowanie ich i upowszechnienie. Gimnastyka słowiańska może stać się czymś więcej niż ciekawostką niszowych festiwali ezoterycznych i sporadyczną atrakcją kręgów kobiet, mianowicie sprawdzonym naukowo, dostępnym i skutecznym narzędziem dbania o zdrowie.

No dobrze, ale skąd pomysł by w ćwiczenia fizyczne wpleść magię czy duchowość? W swojej kolejnej książce (2004) Adamowicz załączył pseudo-słowiański horoskop, powstały przez uproszczenie horoskopu wedyjskiego. W moim odczuciu dało to impuls ku absurdalnie spłyconej, taniej ezoteryce, także u niektórych instruktorek (np. fiksacja na spódnicy zamiast na poprawnym wykonaniu  ćwiczenia). Sama zaś legenda o ćwiczących gimnastykę słowiańskich czarownicach też wzięła się (jak już się pewnie domyślacie) od Adamowicza. Zachwalał on swoją metodę jako magiczny sposób na przywiązanie do siebie mężczyzny. Nie on jeden wpadł na ten pomysł, porównajcie np. z książką “Współczesna czarownica” (The Satanic Witch) Antona LaVeya.  Wróćmy jeszcze do przymiotnika “słowiański”. Niestety gimnastyka słowiańska nie ma imponującego rodowodu, jej udokumentowane początki to ledwie końcówka lat 90.  Nie ma co się łudzić, że gimnastyka słowiańska to ćwiczenia naszych praprababek. Istnieje szansa, że część ćwiczeń znały np. dawne akuszerki, bo pozycje gimnastyki są intuicyjne i wspierające dla kobiecego ciała. Jednakże to tylko przypuszczenie, nie ma żadnego dowodu na archaiczną ciągłość przekazu o gimnastyce słowiańskiej. Do tego dochodzi irytacja rodzimowierców słowiańskich, z których punktu widzenia gimnastyka słowiańska wykorzystuje cynicznie modę na słowiańskość, by się wybić. Przy okazji traktuje ich wiarę (bóstwa,  ceremonie, święta itp.) przedmiotowo, jak rekwizyt. W kwestii poruszania tematu rodzimej wiary wiele zależy od wyczucia konkretnej instruktorki oraz jej własnej drogi duchowej. W idealnym świecie, na tradycję słowańską i rodzimowierczą powoływałyby się tylko osoby, które faktycznie zgłębiły temat, a  do tego same są rodzimowierczyniami. W naszym świecie bywa różnie. Osobiście ostrożnie podchodzę do elementów słowiańskich w gimnastyce słowiańskiej. Zdaję sobie sprawę, że mam uprawnienia z gimnastyki słowiańskiej, a nie z rodzimowierstwa, etnologii czy slawistyki. Dyskusja, czy gimnastyka słowiańska jest faktycznie słowiańska, toczy się także wśród instruktorek. Szkoła Gimnastyki Słowiańskiej w Tradycji Białoruskiej Oksany Pawłowskiej (do której należę) debatuje aktualnie nad zmianą nazwy: porzuceniem określenia “słowiańska”. Książka Oksany Pawłowskiej, wydana przy współpracy z fizjoterapeutką oraz położną nosi przewrotny tytuł “Gimnastyka niesłowiańska”. Ujmując najbezpieczniej, słowiańskość gimnastyki sprowadza się do jej występowania współcześnie w krajach słowiańskich. Pomimo niechęci i często słusznych obiekcji rodzimowierczyń, mam nadzieję, że i one dadzą szansę gimnastyce (z braku jeszcze nowego słowa) słowiańskiej. W moim doświadczeniu to najpiękniejszy I  najpełniejszy system ćwiczeń prozdrowotnych od kobiet dla kobiet.

PS. Nie poruszyłam nadal kwestii magii w gimnastyce słowiańskiej. Jeśli temat cię interesuje, zapraszam do kolejnego artykułu.